کولرا

کولرا

Cholera

وایبریوکولرې باکتریاVibrio Cholerae
دوړوکولمومصاب یا ناروغي دوایبریوکولرې باکتریا په سبب چې دسختوکانګواوناستې (اسهال ) سبب ګرځي اوله دې کبله درنځوردبدن اوبه ضایع کیږي. دبدن داوبوضایع کیدوته (دیهایدرېشن ) وایي
داوبایي ناروغي له ناپاکو، ککړوخواړو( غذا) اوناپاکوککړواوبوڅخه چې زیاتره وخت دسېلابونوله راتګ اودچاپېریال دککړتیا له امله دڅښلوپه اوبواوغذا کی دوایبریوکولرې باکتریا ګډیږي او په انسانانولګیږي اونښې یې دانسان په وجودکی له ۵-۱ ورځووروسته په ناڅاپي توګه دسخت اسهال اوکانګو(قی) په بڼه راښکاره کیږي چې دبدن اوبه اونورمایعات په خطرناکه توګه اغېزمنوي. که بې له ځنډه اوپروخت یې تداوي ونه شي نو دبدن داوبو ضایع کېدنه اودنورومایعاتوبې انډؤلي په ۲۴ ساعتونوکی دمرګ سبب کېدای شي .

دکولرا ناروغۍ نښې

په خېټه کی برېښوونه
وچه خوله
ډېره تنده
وچ پوستکې
ډوغلې سترګې
په سترګوکی داوښکووچېدل
په بدن کی داوبوکمېدل
غېرعادي ستړیا اوخوبؤلتوب
کانګې (استفراق)
ناڅاپي هیزه (اهسال)
کمزورتیا
زړه بدوالې

دبدن داوبودضایع کېدلو (ډي هایدرېشن)له کبله دپختورګوناکاري، دځينویاټولوحجراتومړه کېدل په یوغړي کی ، شوک اوان مړینه منځ ته راځي

په عامه توګه د کولرامخنیوې اوتداوي

په لابراتواري معاینه کې یې د وینې کلچر اودغایطه موادوکلچرشامل دي ترڅوباکتریا وې معلومی شي
دکولراډېرخطرماشومانو(په تېره بیا له ۲ کالوڅخه دلږعمرماشومان ) زړوخلکو، ډنګروخلکو، له پخوا څخه رنځوروکسانواوحامله ښځوته وي نوداخته کېدوپه صورت کی ددې خلکودبدن اوبه ضایع کېدوته مه پرېږدۍ اوهرڅومره چې ژرکؤلای شۍ دلاندی جدولونوپه مرسته ورته په کورکی په پاکواوجوش شؤواوبواویا له درملتون څخه دځانګړومحلولونوتابیاوکړۍ اوپرته له غفلته دناروغانوژؤندوژغورۍ

د(۲) کالوڅخه دلږعمرماشومانوته بایدمېندې دسینې شوده (شیدې) جاري وساتي اوکه بوتلي شیدې کاروي نوبایدله ډېرغلیظ ، غؤړاوتېزابي نه وي. دروڼي ماشومان بایدبې له ځنډه صحیح ډاکټراویا روغتون ته ورسؤل شي که چېرې پرلپسې کانګې (استفراق ) کوي ، دماشوم سترګې ډوغلې شي ، په سترګوکی یې اوښکی وچې شي، متیازې یې کمې شي ، دبدن (۵ ) فیصده وزن کم کړي ، اهسال یې له وینې سره وي اوتبه یې

38.9° Cوي

لویان بایدله هغه څښاک څخه پرهېزوکړي چې کېفین اوتیزابیت ولري لکه بوتلي شربتونه ، کافي ، چای ، دنارنج اومڼوجوس. ددې پرځای مالګینه سپينه شوروااویا پاکی فلترشؤې اوبه وڅښي . لویان بایدترهغواوبه اومحلول وکاروي چې تنده حس کوي اودتشومتیازورنګ یې زېړبخن شي

دکولراد وبا ، ناروغۍ ، باکتریا اوددې دخپرېدودمخنیوي لپاره ترهرڅه مهمه وګړنیزه اګاهي ده چې باید دحکومتي اوغېرحکومتي روغتیاپالوادارواوتربیه کوونکولخواپه عاموخلکوکی خپره شي خوډله ایزې رسنۍ اوغېردولتي ادارې اوسازمانونه هم کؤلای شي خلک دخپلې روغتیا اودرنځونودمخنیوي په برخه کی اګاه اوتربیه کړي.
مخنیوې یې په عامه توګه دپاکواوبواوغذاپه استعمال اودناپاکواوبواوغذاڅخه کلک پرهېزدې . اوبه دخوټکېدو(جوش ) اویادکلورینوپه ګډؤلوپاکیږي . دغه رنګه دځان اودخوړودلوښوپاکه ساتنه اوتل داودسماتي څخه وروسته لاسونه په صابون وینځل یې ښه وقایع ده

له دوه کالوڅخه زیاتوماشومانوته د(ډ یهایدرېشن)په صورت کی داخواړه ورکړل شي :

الوګان \کچالو، وریجې ، تازه مېؤې ، پاکې مستې اوپاک سابه (د ناپاکوکټيوماستو اوناپاکوسابوسره ډېراحتیا ط پکاردې چې په امیب یانوروجراسیموککړنه وي)
دتداوۍ عامه اولومړۍ طریقه داده چې کله کوم څوک په کولرامصاب شي نودلاندی جدؤل له مخې سمدستي باید په پاکواوبوکی مالګه اوشکره (بوره) ګډه شي اورنځورته په مناسبه پيمانه ورکړل شي یعنې دوامداراوترهرې ناستې وروسته باید دبورې اومالګې شربت ورکړل شي ، په هماغه اندازه دبدن داوبواومایعاتودکمښت (ډ یهایدرېشن او دبدن دمایعاتوناانډؤلي ) مخه نیؤل کیږي اودبدن اوبه بېرته پوره کیږي (ري هایدرېشن ) . بدن بیا اوبه کؤلو(ري هایدرېشن ) پروسه ترڅلوروساعتونوپوری دوام کوي اوپه هرساعت کی بایدله (۵۰۰ ) میلي لېټرڅخه تر(۱۰۰۰) میلي لېټرپورې اوبه اودمالګې اوشکرې محلول وکارول شي . د ې ته هم بایدکلک پام وکړای شي چې جوړشوې محلول په یخچال کی تر۲۴ ساعتونوزیات اودخونې په حرارت کی تر۱۲ ساعتونوزیات ونه ساتل شي

دکولراناروغ ته د لاندی جدول په مرسته محلول (شربت) تیارکړۍ

په کورکی دجوړؤلوطریقه
لومړۍ نسخه

240 mL (1 cup دتازه مېؤې اوبه

2.5 mL (1/2 teaspoon)شهد

0.5 mL (1/8 teaspoon)مالګه

1 mL (1/4 teaspoon)دخمیرې سوډا

څلورواړه موادسره یوځای کړۍ ، محلول تری جوړکړۍ اوپه ناروغ یې وڅښۍ

دوهمه نسخه

1 litre پاکی مقطری اوبه

5 mL (1 teaspoon)مالګه

40 mL (8 teaspoons شکره \بوره

درېواړه موادسره یوځای کړۍ ، محلول تری جوړکړۍ اوپه ناروغ یې وڅښۍ

دپام وړداده چې دپاکواوبو-مالګې – بورې شربت داسهال اویاکانګوسره سمدستي پېل شي اوترهغوجاري وساتل شي ترڅوچې رنځورډاکټریاروغتون ته ورسؤل شي نوپه دې توګه به رنځورله مرګه وژغورلای شي اوترډاکټراویاروغتون پورې به ژؤندې اودنورې تداوۍ وړپاتې شي . دسختې ناروغۍ اواسهال په صورت کی بایدرنځورته دډاکټرلخوادمالګې اوګلوکوزمرکب په سېروم کی ګډاوپه رګ کی پېچکاري شي خوورسره احتیاط هم وشي چې له اندازې زیات مایعات په رګ کی پيچکاري کؤل د (پلمونري اویدیما) په نوم تکلیف هم پيداکوي. که چېرې درګونوپه ذریعه دبدن بیااوبه کؤنه (ري هایدرېشن) داړؤندی لارښؤنې سره عملي شي ( ای –وي سالین ) په رګ اودڅښلو( او-ار-اېس)سره وي نود (پلمونري اویدیما) مخه نیؤل کيږي . دغه رنګه تیتراسکلین دوایبریوباکترې باکتریالمنځه وړي اودروغېدوسره مرسته کوي خوددې درملواستعمال باید دمتخصص ډاکټردهدایت اویادلاندی جدؤل په مرسته وشي .

کېدای شي چې دځينې ناروغانوپه بدن کی دکولراباکتریا دځينوانتي بیاتیک دواګانوسره مقاومت وښۍ خوبیانورې هغه پری تاثیرلري . دکولرادتداوۍ لپاره لاندی دواګانې کارول کیږي

دکولرا واکسین له ۹-۶ میاشتوپورې اغېزه لري.

CVD 103-HgR
په نامه دکولراواکسین د سویس په سیروم اوواکسین انستیتیوت کی جوړشوي دي اوپه
اروپااولاتینه امریکاکی له ۱۹۹۷ کال راهیسې موجوددي

WC/rBS cholera vaccine

داواکسین په سویدن ، دامریکا په متحدوایالتونواولاتینه امریکاکی پيداکیږي

دکولرا په درملنه کی باید غفلت ونه شي اوپروخت مخنیوې اودرملنه دمرګ مخه نیسي خوکه په درملنه کی یې غفلت وشي نوپه سلوکی (۵۰ ) فیصده ناروغان خپل ژؤندله لاسه ورکوي

دمیکروبونواوباکتریاضددرملنه

په ډېروهیوادونوکی دمختلفورنځونوزیاتره باکتریا ودانتي بیاتیک (انتي بیوتیک) دوایانوسره مقاومت پيداکړې اوهغسې تاثیرنه کوي لکه څنګه چې لازم وي . دې پېښې نړۍ والې اندېښنې زیاتی کړي دي اوتل ساینسپوهان اودواجوړوونکي اړکیږي چې نوې اومؤثرې دواګانې جوړی کړي . ددارنګه مقاومت په کتارکی دکولراباکتریا (وایبریوکولرې) هم شامل ده. دهندله کلکتې څخه څېړنوڅرګنده کړې چې دکولراباکتریاد تتراسکلین اوسیپروفلوکساسین سره مقاومت پيداکړې اودترافي لپاره د ایرېترومایسین اوسیپروفلوکساسین استعمال غؤره شوېدې .

دمختلفووګړولپاره دالاندی انتي بیاتیک کارؤل کیږي

Tetracycline

Cotrimoxazole

Erythromycin

Doxycycline
Chloramphenicol

Furazolidone

Notes: یادؤونه

a Erythromycin or chloramphenicol may be used when the antibiotics recommended above are not available, or where Vibrio cholerae O1 is resistant to them.

ایریترمایسین یا کلورامفینیکول کېدای شي چې دپورتنیوانتي بیاتیک درملودبدیل په توګه وکارؤل شي که پورتني درمل نه پيداکیږي اویا دوایبریوباکترې باکتریا مقاومت کوي

b Doxycycline is the antibiotic of choice for adults (except pregnant women) because only one dose is required.

حامله ښځې بایددوکسي سایکلین دوا ونه کاروي خودلویانولپاره غؤره ده ځکه چې یواځې یو(ډوز) ته اړتیاوي

c TMP-SMX is the antibiotic of choice for children. Tetracycline is equally
ffective; however, in some countries it is not available for paediatric use.

TMP-SMX دماشومانولپاره غؤره انتي بیاتیک دي ، تتراسکلین هم ددې درملوپه څېراغېزمن دي خوپه ځينوهیوادونوکی دماشومانولپاره نه پيداکیږي

d Furazolidone is the antibiotic of choice for pregnant women.

فیورازولیدون دحامله ښځولپاره غؤره انتي بیاتیک دي

امیبي پېچش
Ameba (Acanthamoeba, Entamoeba)

Protozoa

Balantidiasis

دکولموپروتوزوایي بیماریانې که څه هم دومره سختی اودتشویش وړنه دي


Leptospiroses
دامرض له هغوباکتریاوڅخه پيداکیږي چې په حیواناتوپوری اړه لري او مستقیما″ له اوبوڅخه انسان ته سرایت کوي


Salmonellosis
دهاضمې دسیستم مصابتیاپه سلمونېلاباکتریاباندی چې له ناپاکوخؤړوڅخه پيداکیږي

Typhoid /paratyphoid fevers
داهم دهاضمې دسیستم دمصابتیاله کبله تبه ده چې په خوړواواوبوکی له سلمونېلاتایفي باکتریاڅخه راپيداکیږي ، په عامه توګه کمزوري ، دتودوخې درجه لؤړوي ، په سینه اوخېټې سوررنګه ځایونه ، دیخنۍ لړزه ، خؤلې ، دهډوکواوتوري پړسوب (التهاب) ،دوړوکولموددیوال توږنه پيداکوي چې بیاد بواسیري وینې سبب ګرځي . داتبه که څه هم په طبیعي توګه ورکیږي خودنوروعواقبودمخنیوي په خاطرځينې انتي بیاتیک دواګانې لکه ایمپيسلین ،ایموکسیسلین ، سیپروفلوکساسین اویا کلورامفینیکول مرسته کوي . ددې مرض لپا ره د اې-ټي-ډي واکسین هم شته چې په موقتي توګه کارول کیږي


Shigellosis
دشګیلا باکتریاله کبله دهاضمې دسیستم ناارامه کېدل او ورباندی بوج راوړل

Rotavirus
داوائرس په مرغانواونوروژؤوکی وي اووړوماشومان په سخت اهسال اخته کوي

Hypothermia
په ناڅاپي توګه دبدن له نورمال حرارت څخه ټيټې درجې ته وایي چې زیاتره وختونه په وړوماشومانواوزړوخلکوکی دخونې دنامناسبې تودوخې اودتودوجاموله نشتوالي څخه پېښيږي